GIẢI THÍCH BỨC HỌA CÁC THÁNH TỬ ĐẠO VIỆT NAM

Đức Ông Vinh Sơn TRẦN NGỌC THỤ

(Cáo Thỉnh Viên Vụ Án Phong Thánh Tử Đạo)

Tư tưởng đem trình diễn trên bức họa 117 vị Tử Đạo Việt Nam xuất phát từ câu KHẢI HUYỀN CA (7,9):

“Tôi thấy đám người rất đông vô vàn không ai đếm đựơc, thuộc đủ mọi dân tộc, chi họ, quốc gia và mọi ngôn ngữ. Họ đứng trước ngai và trước Chiên con, mặc áo trắng dài, tay cầm ngành thiên tuế và lớn tiếng hô vang: Hoan hô Thiên Chúa”.

Theo Thánh Gioan, đám người đông đảo tượng trưng cho muôn vàn vị Tử Đạo trong lịch sử Giáo Hội hoàn vũ đã bỏ mình vì trung kiên với Thiên Chúa và hiện nay đang vinh quang trong cõi hoan lạc trường sinh. Còn trong Giáo Sử Việt Nam, 117 Thánh Tử Đạo trên đây tượng trưng cho trên dưới 130.000 bạn đồng hành đã anh dũng hy sinh mạng sống trong suốt 261 năm bách hại: từ Sắc chỉ cấm đạo đầu tiên năm 1625 tới hết thời Văn Thân (1886).

Hình ảnh Quốc Gia Việt Nam hồi xưa là “bãi chiến trường” oanh liệt trong cuộc chiến đấu cam go vì tín ngưỡng đựơc tượng trưng trong mấy bức hình: CHÙA MỘT CỘT (Bắc), CHÙA THIÊN MỤ (Trung) bên cạnh Hoàng Cung tại cố đô Huế, tại đây các Vua Chúa hồi xưa đã ký 53 sắc chỉ bắt bớ đạo Công Giáo, và CHỢ BẾN THÀNH (Nam). Còn Giáo Hội Việt Nam đựơc trình bầy dưới hình thức 5 ngôi thánh đựờng:

-SÀIGÒN: Nơi còn bảo toàn hài cốt một số các vị Tử Đạo miền Nam;

-LA-VANG: Chỗ Đức Mẹ đã hiện ra an ủi đoàn con bị truy nã vì tin theo Chúa Kitô Cứu Thế (1798);

-PHÁT DIỆM: Ngôi thánh đường duy nhất theo kiến trúc Á Đông và là nơi xưa kia vị linh mục quản nhiệm TRẦN LỤC (Cha Sáu) đã một thời bị bách hại (1858) và bị lưu đầy trên Lạng Sơn ( 1859-1860);

-BÙI CHU: Giáo Phận đã đóng góp con số tử đạo nhiều nhất (26 vị trong số 117 Thánh Tử Đạo), vì thế thiên định vẫn dành cho vinh dự sản xuất dân số công giáo đông nhất trong 25 Giáo Phận Việt Nam;

-HÀ NỘI: Một trong hai Giáo Phận đầu tiên tại Bắc Việt (1679), là chỗ xuất xứ của nhiều vị Tử Đạo (16 vị, trong số đó có Cha Thánh Anrê DŨNG LẠC) và là Tòa Tổng Giám Mục của vị Hồng Y Chủ Tịch Hội Đồng Giám Mục Việt Nam.

Đứng hàng thứ nhất (từ trái qua phải) các Thánh: Linh mục Phaolô Lê Bảo Tịnh, Giám mục Gerônimô Hermosilla, ông Emmanuel Lê Văn Phụng, Nữ Thánh Agnès Lê Thị Thành (Đê), Théophane Venard, Linh mục Thừa Sai, Anrê DŨNG LẠC, Linh mục Việt Nam đứng tên cho cả danh sách 117 vị, Giám mục Berrio Ochoa, và chủng sinh Tôma Trần Văn Thiện.

-Đại diện chính thức cho 96 vị Thánh Việt Nam: Linh mục Anrê Dũng Lạc, chủng sinh và thanh niên Tôma Trần Văn Thiện và cụ gia trưởng Emmanuel Lê Văn Phụng.

-Đại diện cho 11 vị Dòng Đa Minh Thừa Sai Tây Ban Nha: hai Giám Mục G. Hermosilla và Valentinô Berrio-Ochoa: y phục đen trắng của dòng Đa minh: (6 Giám mục, 5 Linh mục).

-Đại diện cho 10 vị Thừa Sai Ba-Lê người Pháp: hai Giám mục và 8 linh mục: Cha Théophane Vénard: y phục đen, mang số áo có 3 gạch trắng.

Ngoài ra Thánh Lê Bảo Tịnh, vị linh mục triều, uyên thâm bậc nhất, có đặc điểm là bị giam cầm lâu nhất (2 lần trong hơn 7 năm) và đời sống của ngài là cả một chuỗi đoạn trường vừa độc đáo vừa hấp dẫn. Quỳ đàng trước: Một bên là Thánh Vinh Sơn Lê Quang Liêm (1), tinh hoa của dòng Đaminh Việt Nam, vị Thánh linh mục Tử Đạo đầu tiên (1773) lúc 42 tuổi. Sát bên cạnh ngài là linh mục Giacintô Castaneda, O.P, cả hai đã xin nhà vua để đựơc chết bên nhau trong một ngày và một địa điểm. Bên kia Thánh Micae Hồ Đình Hy, trước kia là Quan Giám Đốc Nha Tiếp Liệu của triều đình Huế, sau vì tín ngưỡng đã bị vua Tự Đức truất phế hết mọi chức quyền trước khi bị lên án tử hình.

Riêng phần Thánh nữ Lê thị Thành (Đê), đại diện duy nhất của nữ giới, theo lịch sử, khi tử đạo đã 60 tuổi. Tuy nhiên, họa sĩ Gordon Faggetter năn nỉ cho đựơc tô điểm chân dung thánh nữ trẻ lại vài chục xuân thu, để làm nổi bật sắc thái liễu đào và hình ảnh tươi đẹp, khác nào trong vườn Giáo Hội “Vườn hoa xuân nở đầy giàn” nữ thánh tượng trưng sức phát triển những sinh lực vẫn còn dồi dào trong lòng Giáo Hội Việt Nam, và như thế báo hiệu một ngày mai sán lạn hào hùng của vô vàn tín hữu trẻ trung đang lên.

Sau hàng thứ nhất và rải rác trên bức họa còn 24 linh mục triều mặc lễ phục trắng, đeo dây “Stola” đỏ, còn 7 Thánh binh sĩ trong y phục binh gia, và các bạn tử đạo khác, trong đó, một cụ già mặc đại phục xanh hoa gấm, đội khăn xếp đen: Chính là Thánh Đaminh Phạm Trọng Khảm, chánh án hồi hưu, năm ngài tử đạo với người con (Luca Phạm Trọng Thìn) và chú em (Giuse Phạm Trọng Tá). 1859, ngài thọ 80 tuổi. Dưới chân bức họa là các loại khổ hình: thanh gươm, xiềng xích bằng sắt, dây thừng thắt cổ, roi đòn, kìm để móc da thịt và cái gông đeo vào cổ (giống hình cái thang). Cụm hoa sen chỉ ý nghĩa trong sáng của cuộc đời 117 vị Thánh: “Hoa sen mọc bãi cát lầm, tuy rằng lấm láp vẫn mằm hoa sen”.

Giang sơn gấm vóc và Giáo Hội Việt Nam (mãi trên cùng bức họa), tuy mãi chân trời xa xăm, nhưng vẫn là cánh đồng truyền giáo phì nhiêu, vẫn là môi trường họat động của những đoàn con cháu các vị Anh Hùng. Hồi xưa Tổ Tiên chúng ta đã lấy xương máu xây đắp nền tảng kiên cố này. Ngày nay, Giáo Hội Việt Nam. Mặc cho “ đã nhiều lưu lạc, đã nhiều gian truân” vẫn còn đang sung sức và mạnh dạn thăng tiến. Vì từ trên trời cao xa, hai cánh tay Chúa Cứu Thế đang mở rộng bao che, chính Ngài đã bảo đảm:

“Ở trần gian chúng con sẽ gặp muôn vàn đau khổ, nhưng phải giữ vững niềm tin: Cha đã thắng thế gian” (Ga 16, 33)